قلم فارسی وب (نامه سرگشاده)

[Aziz]

سلام،
تقریبا دو سالی هست که مباحث اینجا را مرتب دنبال می‌کنم. نه اینکه لزوما سوالی داشته باشم و یا بخواهم جواب سوال کسی را بدهم، تنها به دلیل جو آوانت‌گارد موجود در بین اعضای این گروه کوچک و آدم‌های اینکاره‌ای که این طرف‌ها پرسه می‌زنند. گاها هم دست خالی برنمی‌گردم و چیزهایی گیرم ‌می‌آید که انتظارش را ندارم مثل دیکشنری فارسی برای لئوپارد که رضا درست کرده و یا همین قلم‌های فارسی بهنام. خلاصه که اول کلام خواستم دست مریزاد بگم و دمتون گرم و ای والله و این جور چیزها…
اما غرض از مزاحمت چیز دیگری است. مشکلی هست که فکر می‌کنم دغدغه مشترک این جمع کوچک ماست. آقایون، خانوم‌ها، دوستان، رفقا، مک‌کاران عزیز، گیک‌های محترم! مدت‌هاست که وب فارسی دارد از این دسته گل مایکروسافتی به نام تاهوما رنج می‌برد. بهنام عزیز در ویکی به خوبی به این نکته اشاره کرده که اگر چه ممکن است تاهوما قلمی خوانا باشد (که جای بحث دارد) اما لگدی بر گرده حس زیبایی‌شناسی و زیبایی دوستی همه فارسی زبان‌هاست. اینطور نبوده که قلمی خواناتر یا زیباتر از تاهوما برای فارسی طراحی نشده باشد اما هیچ قلمی را یارای رقابت با آن نبوده از آنجا که نمی‌توانسته به اندازه آن همه جایی (ubiquitous) و منتشر شود. اما اتفاقاتی دارد می‌افتد که حداقل اوضاع را در وب به شدت تغییر خواهد داد.
تغییر کوچکی رخ داده و آن اضافه شدن یک دستور کوچک CSS به نام @font-face است که به شما اجازه می‌دهد هر قلم تروتایپی که دوست دارید به سند HTML خود ضمیمه کنید و برای کاربر بفرستید و صفحاتتان را با آن قلم نمایش دهید. این دستور از سال‌ها پیش در پیش نویش استاندارد نسخه دوم CSS بود و به تدریج با بی‌اعتنایی سازندگان مرورگر بالاخره از لیست توصیه نامه نسخه ۲.۱ حذف شد و به نسخه سوم اضافه شد. اما حالا که کم کم پشتیبانی از نسخه سوم استاندارد در برنامه کار سازندگان مرورگر قرار گرفته ماجرا جالب شده است. Webkit و سافاری چندماهی است که پشتبانی از این دستور را اضافه کرده‌اند، فایرفاکس در نسخه ۳.۱ که تا چند هفته دیگر منتشر می‌شود این امکان را اضافه کرده است. Opera قول داده در نسخه ۱۰ که در سه ماهه اول ۲۰۰۹ منتشر می‌شود این را پیاده‌سازی کند و بالاخره، لولوخرخره‌ی مرورگرها IE قرار است پشتیبانی کاملی از این دستور در نسخه ۸ داشته باشد. لپ کلام اینکه It’s a game changer. بالاخره راه فراری دارد پیدا می‌شود تا از استیلای همه جایی تاهوما رها شویم تا هرکس ساز خودش را بزند و با قلم خودش بنویسد!
اما من در هراسم! در هراسم از اینکه ما در نهایت از چاله تاهوما به چاه قلم‌های ناخوانا و نازیبا و غیرحرفه ای بیفتیم که هر طراحی برای خودش انتخاب می‌کند و این فاجعه دردناکی برای وب فارسی است. برای همین است که می‌خواهم دعوت کنم که بیایید و فکری به حال این وضعیت بکنیم چرا که می‌دانم غالب افراد این جمع کوچک از آن دسته‌اند که نمی‌ایستند تا دیگری بیاید و مشکلشان را حل کند و خودشان آستین بالا می‌زنند. انگیزه‌ شخصی‌ام این بود که می‌خواستم قلمی خوانا و زیبا برای بالاترین درست کنم، قلم بالاترین! چیز زیادی از طراحی تایپ و قلم نمی‌دانم اما آشنایی در حد کافی با استانداردهای قلم‌ و راهی که طی شده دارم که از راه تجربه و علاقه شخصی بدست آمده.
پیرمرد‌های وب شاید یادشان بیاید که وب فارسی با قلم‌های پارس‌نگار و نیمروز (که آن زمان به سفارش روزنامه ایران ساخته شده بود) شروع شد (قلم‌های نویسا و زرنگار هم که از عهد دقیانوس در صنعت نشر بودند ولی نه در وب). اما هم قلم ها غیر استاندارد بود و هم همه کس آنها را نداشت تا اینکه مایکروسافت با اضافه کردن نویسه‌های عربی/فارسی به تاهوما و آریال فارسی نویسی را ممکن کرد و وب فارسی از همانجا خیز برداشت. اپل هم که جیزه پرو را داشت و دارد. شاید یک دهه از این اتفاق گذشته باشد اما نه مایکروسافت و نه اپل و نه بچه‌باحال‌های محل با توزیع‌های مختلف لینوکس‌شان هیچ کدام کاری برای قلم فارسی نکردند. تنها جایی که یادم هست این دغدغه را داشت مرکز محاسبات شریف بود که الحق کارهای بزرگی کرد. استاندارد یونی‌کد برای فارسی تهیه کرد و چیدمان صفحه کلید را برای فارسی استاندارد کرد و FriBidi پیاده‌سازی آزاد الگوریتم دوجهته یونیکد را منتشر کرد که قدم‌های بنیادی و زیربنایی بزرگی بود که به خاطر آن از دکتر تابش، روزبه پورنادر و بهداد اسفهبد ممنونم. بعدها هم که بهداد و روزبه از مرکز جدا شدند و فارسی وب را راه انداختند و اولین محصولشان لینوکس شریف را بیرون دادند که کار ترتمیز و خوبی بود و برای آن تقریبا ۱۰ قلم فارسی پرکاربرد را استاندارد کردند که همه قلم‌های خوبی هستند اما هیچ کدام برای وب طراحی نشدند و بیشتر در کار نشر به کار می‌آیند تا وب. امید داشتم که از کارهای کدباز و لینوکس قلم خوبی برای وب فارسی در بیاید…اما بعد از این همه سال تقریبا ناامید شده ام، زهی خیال باطل. انگار قلم و زیبایی قلم در میان لینوکس بازها اگر اولویت آخر نباشد یکی مانده به آخر است! بزرگترین و بهترین پروژه کدباز برای طراحی یک مجموعه قلم فراگیر در حال حاضر Dejavu است که اگر به نویسه‌های عربی‌ آن نگاهی بیاندازید گریه‌تان می‌گیرد. تمام تلاش ‌شان را کرده اند که خوانا ترین و کریه المنظرترین (!) قلم را طراحی کنند! همه این گذشته را که کنار هم می‌گذارم به این نکته می‌رسم که بهترین کار را باز هم اپل کرده است با جیزه پرو. جیزه پرو هم خوانا است و هم زیباست و هم سازگاری خوبی با وب دارد.
این قدر گفتم قلم فارسی خوب برای وب اما بگذارید بگویم منظورم چیست. یا بهتر بگویم انتظاراتم از یک قلم فارسی وب چیست. قلم وب خوب (به نظر من) باید در اندازه‌های کوچک و هم در حجم زیاد بسیار خوانا باشد. در هر سیستم عامل‌ها قابل استفاده باشد و به صورت زیر خط دار (در لینکها) خوانایی اش را از دست ندهد. مساله اساسی همان خوانایی در اندازه کوچک و حجم زیاد است. پیری می‌گفت همه قلمها در سایز ۷۲ زیبا هستند اما قلمی که در سایز ۱۱ پیکسل هم زیبا و خوانا باشد همه گیر می‌شود!
مشکل اساسی دیگر تفاوت در Rendering Engine بین مک و ویندوز است. مک قلم ها را پررنگ تر نشان می‌دهد و سعی می‌کند به ساختار طراحی شده توسط طراح قلم وفادار بماند اما ویندوز با الگوریتم ClearType خودش بیشتر سعی می‌کند خوانایی را حفظ کند و چهارچوب طراحی طراح را گاهی به هم می‌ریزد. نمی‌خواهم در این مورد قضاوتی بکنم و برای آتش جنگ بین این دو سبک نمایش هیزم بریزم (جان هادسون مقایسه‌های خوبی در این زمینه کرده است) اما حقیقت اینست که قلمی که برای ویندوز طراحی شده در اپل زیادی چاق و فربه دیده می‌شود و قلمی که برای مک طراحی شده در ویندوز لاغر و نحیف و ناخوانا مخصوصا در اندازه‌های کوچک. در واقع ویندوز در نمایش قلم در گذشته به شدت بد بود اما اخیرا پیشرفت‌های خیلی خوبی کرده و ClearType را به جاهای خوبی رسانده. نمونه اش قلم‌های جدیدی است که با تکنولوژی ClearType به ویستا اضافه شده‌اند مثل Calibri, Cambria, Candara, Consolas و … مشکل مجموعه قلم‌های X سری دو بهنام عزیز هم همین است که ویندوز به خوبی نمایش داده نمی‌شوند و به شدت خوانایی خودشان را از دست می‌دهند برای همین است که به نظر قلم‌های زر و نیلوفر اگر چه پتانسیل تبدیل شدن به قلم فارسی وب را دارند اما در ویندوز اصلا قابل استفاده نیستند مگر در سایز بزرگتر از ۳۶ پیکسل. اگر زحمت بکشید به ویندوز سری بزنید و قلم‌های سری دوم بهنام را نصب کنید و همین سایت ایرماگ را ببینید متوجه گفته این حقیر می‌شوید. می‌توانید زحمت بیشتری به خودتان بدهید و سافاری را روی ویندوز نصب کنید تا بتوانید تفاوت در Redering Engine ها را در یک جا ببینید (اپل واقعا کار خارق‌العاده‌ای کرده است با پورت کردن موتور نمایش قلم خود به ویندوز که در سافاری قابل دسترسی است)
و اما چه باید کرد؟ چند پیشنهاد…
۱- نمی دانم شدنی است اما اگر بهنام بتواند پشتبانی از ClearType را به قلم‌های خود اضافه کند واقعا معرکه می‌شود چرا می‌توان از زیبایی این قلم در ویندوز هم لذت برد و بعد مطمئن باشید دیگران هم می‌آیند و استفاده می‌کنند.
۲- جیزه پرو را به شدت برای وب می‌پسندم و احساس می‌کنم یک قلم ترکیبی از نویسه‌های فارسی جیزه پرو و نویسه‌های انگلیسی قلم Trebuchet MS زیباترین و پرکاربردترین قلم فارسی وب خواهد بود. از بهنام عزیز درخواست دارم که اگر می‌تواند چنین قلمی را درست کند که قول می‌دهم بالاترین اولین جایی است که هم استفاده می‌کند و تبلیغ و تکثیرش می‌کند.
۳- به نظرم یک صفحه در ویکی سایت ایرماگ واقعا برای این پروژه کم است. این کار شایسته آن است که یک وب سایت مستقل داشته باشد با قابلیت گرفتن فید بک و داشتن شناسنامه کامل برای هر قلم که از کجا آمده و تغییراتش چیست با چند نمونه تر تمیز و قابل ارائه در فرمت PDF.

اگر در این راه کمکی از شخص من برمی‌آید اعلام آمادگی می‌کنم و اگر فرد دیگری خارج از این گروه این نامه را خواند و خواست کاری بکند خوشحال می‌شوم بامن به آدرس aziz.bargi روی جیمیل دات کام تماس بگیرد.

فکرکنم مشخص شد که چرا من زیاد اینجا چیزی نمی‌نوسم. شرمنده ام به خاطر زیاده گویی.
ارادتمند
عزیز

[Behnam]

همزمانی پیام عزیز با بحثی که من در محفل قلم‌سازان راه انداخته‌ام، و خصوصاً شباهت محتوای هر دو مرا تکان داد!
استفاده از تکنیک hinting در قلم و کاربرد آن در ClearType ویندوز محدودیت‌هایی دارد و برداشت من این است که برای قلمی چون XB Zar این hinting باید بصورت دستی برای هر کاراکتر تنظیم شود که این خود کاری عظیم و عملاً ناشدنی است و ثانیاً به هرحال نتیجه‌اش با کیفیت antialiasing مک قابل مقایسه نیست. به عبارت دیگر به زحمتش نمی‌ارزد. اما قلم‌های من همگی شامل auto-hinting هستند که این در مورد قلم‌های قطور تر و با انحنای کمتر، بویژه و خصوصاً یاقوت، کاملاً در محیط ClearType مؤثر است و اگر نباشد، امید این هست که با بهبود تکنیکم بتوانم آن را مؤثر کنم.
مشکلی که وجود دارد (و طبق معمول در محیط ویندوز!) این است که ظاهراً ClearType بطور پیشفرض فعال نیست و باز موضوع نیاز دخالت کاربر در تطبیق نمایش صفحهٔ وِب را مطرح می‌کند و این دقیقاً چیزی است که حضرات با استفاده از تاهوما سعی دارند از آن پرهیز کنند.
برداشت من از توضیحاتی که جان هادسن در این زمینه داد این است که ما کمابیش به انتخاب جیزه پرو یا مشابه آن (یاقوت) برای وِب محدود شده‌ایم مگر اینکه همگی به مک مهاجرت کنند... یا دست‌کم به سفاری!
http://typophile.com/node/51537

[Aziz]

خوب پس شباهت محتوا و حرف‌هامون نشون می‌ده من جای بدی رو برای مطرح کردن این بحث انتخاب نکردم و هر دو ما حداقل دغدغه و دلمشغولی مشترکی در این زمینه داریم. راستش داستان من از چند ماه پیش شروع شد که خبر اضافه کردن قابلیت @font-face رو در وب کیت خوندم. اولش زیاد اهمیتی ندادم گفتم که این هم از آن قابلیت آی کندی واری است که وب کیت برای اثبات پیشتاز بودن خودش اضافه کرده (خودمونیم ولی اپل چه سودی کرد از این اپن سورس بودن وب کیت) و از طرف مرورگرهای دیگر به این زودی‌ها ساپورت نمی‌شود. اما بعد از مدتی که خبر از پشتبانی این دستور را فایرفاکس ۳.۱ خواندم علاقه مند شدم. گشتم و دیدم که اپرا و آی ای هم چنین طرحی را در برنامه دارند و بزودی قرار است اتفاقات خوبی بیفتد. این شد که تصمیم گرفتم این امکان را برای بالاترین پیاده کنم و برای همین شروع کردم به گشتن و تحقیق برای یافتن یک قلم فارسی خوب برای وب… اما هر چه گشتم بیشتر ناامید شدم. اتفاقا در همین گشت و گذارها هم چندین بار هم گذارم به همین انجمن Typophile.com افتاد و بحث ‌های عالی و جون دارش را خواندم کلی چیز جدید یادگرفتم. الحق بهترین جواب‌ها و مفیدترین‌ پست‌ها را هم همین جان هادسن نوشته بود.
خلاصه که نتیجه چیزی جز نا امیدی و رسیدن به نتیجه نبود که ما کلا به جز همین قلم‌های تاهوما و آریال و جیزه که از صدقه سر مایکروسافت و اپل داریم قلم‌ دیگری که برای اسکرین بهینه سازی شده باشد و در وب قابل استفاده باشه نداریم. ناامیدی بدی بود و شاید یک ماه قبل تصمیم گرفتم اینجا چیزی بنویسم و ببینم کسی می‌تواند آستین بالا بزند که آن هم از تنبلی تا این آخر هفته به تاخیر افتاد.
طراحی و بهینه سازی قلم برای اسکرین کاری نیست که من یا تو بایستی بکنیم، حتی شرکت‌های خصوصی هم این کار را نمی‌کنند. هامون سافت و مریم سافت و برنا سافت و هزار درد بی‌درمون سافت دیگر هم که هر کدام صدها قلم برای صنعت چاپ و نشر ساخته‌اند یک بار نشده یک قلم بهینه سازی شده برای اسکرین بسازند چرا که پولی از آن درنمی‌أید. قلم چاپ را بسته بندی می‌کنی و زرق و برق دار با یک برچسب قیمت چند صدهزار تومانی تحویل مشتری می‌دهی اما برای قلم وب حتی یک پاپاسی هم نمی‌توانی درآوری. اینجا هم اقتصاد بازار حاکم است و کسی برای رضای خلق و خدا کاری نمی‌کند. این‌ جور چیز‌ها در محدوده وظایف دولت و مدیریت تکنولوژی است که خوب خدا رو شکر اون‌ها هم مشغول ریختن پول در حلقوم هامون‌سافت برای ساختن پیشرفته‌ترین قلم نستعلیق هستند. جدا در تمام آن جماعت عاقل کسی پیدا نشد که بگوید عاقلان عزیز نستعلیق به چه درد عامه ملت می‌خورد. اگر صنعت چاپ می‌خواست که بهترین نرافزارهایش را نوشته بودند و موجود بود. به چه درد من دانشجو و استاد و کسبه و خانه دار می‌خورد نستعلیق… کدام پروژه و گزارش قرار است به نستعلیق نوشته شود! اصلا چه سودی دارد من در ویرایشگر متنم بخواهم نستعلیق بنویسم وقتی یک قلم برای استفاده روزانه در سایت‌های که ساعت‌ها وقت پشت آنها صرف می‌کنم ندارم! یا ما خیلی از مرتبه پرتیم یا واقعا در آن مملکت همه در خوابند. درایت و آینده نگری و برنامه و این حرف‌ها که همه پیش کش! مضحک اینست که من و تو باید بیاییم اینجا سیاهه پر کنیم که شاید ۱۰ درصد آن چیزی که در روز می‌خوانیم هم فارسی نیست و تازه آن هم غالبش روی مک است که خدا را شکر اینجا اوضاع به سر و سامان است.
دلم بدجوری پر است و شاکی‌ام. ارتباطم را با اغلب افرادی که در ایران می‌دانستم دارند کاری اساسی می‌کنند از دست داده ام و یا بیشتر آنها از ایران خارج شده‌اند و دغدغه روزمره دیگری دارند. بهداد که می‌دانم رفته و در ردهت کار می‌کند و آخرین خبری که از دوستان در مورد روزبه پورنادر گرفتم این است که در سیلیکن ولی است. بیشتر نگرانی هم از همین بی‌خبری است (لطفا اگر کسی خبری دارد در مورد اینکه کسی در ایران بر روی قلمی مناسب برای وب کار می‌کند لطفا به ما هم خبر بدهد یا اگه اصلا جایی هست که علاقه‌مند به این کار‌ها باشد). شاید واقعا دارند کاری ‌می‌کنند و من خبری ندارم اما خبرهایی هم که می‌رسد چیزی جز گنده کاری نیست مثل این قلم نستعلیق!
از ناله و گلایه بگذریم که اصلا قصدم این نیست. به نظرم دو تا کار مفید باید انجام داد. اول اینکه تو با انگیزه کارت رو ادامه بدی و قلم‌های موجود رو بهینه کنی. من هم هر کاری از دستم بربیاد برای روحیه دادن و ساپورت و کارهای دیگری که فکر می‌کنی لازم است انجام می‌دهم. تنها کافی است که خبرم کنی. در ضمن من هنوز بر روی درخواست پورت جیزه به فورمت اوپن تایپ با نویسه‌های انگلیسی که در ویندوز هم قابل استفاده باشد اصرار دارم. به نظرم جیزه یک ظرافت‌هایی ریزی دارد که در سایز کوچک از یاقوت هم بهتر کارایی دارد. حالا اگر دوست داشتی در این مورد بیشتر بحث می‌کنیم.
دومین پیشنهاد من این است که ببینیم هزینه انجام این بهینه سازی توسط یک خبره مجرب مثل همین هادسن چقدر است. من در حال حاضر هیچ سنسی ندارم از رنج قیمت ممکن برای همین خواهش می‌کنم اگر برایت ممکن است این برآورد را انجام بده. به نظرم از آنجا که ما نیاز به طراحی قلم جدیدی نداریم (همین کاندایداهای حاضر خیلی خوبند یکی را از بین زر و لوتوس (نیلوفر) و یاقوت (یا جیزه) انتخاب کنیم) و فقط کار بهینه سازی رقم نباید زیادی نجومی‌ باشد. بعد می‌توانیم ببینیم آیا می‌توانیم آنقدر فاند ریز کنیم یا نه. آدم‌های زیادی را می‌شناسم که برای این چیز‌ها دل می‌سوزانند. روی کمک عامه مردم زیاد حساب نمی‌کنم اما در بالاترین چیز‌هایی دیدم که خوش بینم می‌کند. تو یک تخمین راف به من بده تا من ببینم در وسع بازاریابی من و اطرافیان هست یا نه. اگر شد که چه بهتر و اگر نشد تلاشمان را کرده‌ایم حداقل. ولی این کارها بیس می‌خواهد روی هوا نمی‌شود از مردم پول خواست باید سایتی ساخت و توضیح داد که ما این‌ها را داریم و می‌خواهیم این کارها را بکنیم و خلاصه یه جوری مثل استارت آپ زدنه. اول یک working prototype درست میکنی بعد می‌ری سراغ VC ببینی می‌توانی بدوشی یا نه!
فعلا همین. شاد باشی
عزیز

[Aziz]

راستی چند تا اسکرین شات تهیه کردم از وضعیت قلم ها در مک (با و بدون antialiasing) و در ویندوز (با و بدون ClearType)
در ضمن ClearType به صورت پیش فرض روی ویستا فعاله. و همچنین در Internet Explorer 7 و Office 2007 رو XP حتی اگر به طور پیش فرض ClearType خود XP غیرفعال باشه. که اینها همه نشانه‌های خوبیه.
http://balatwit.com/fonts/

[Behnam]

خیلی ممنون از نمونه‌های نمایش قلم در مک و ویندوز. این چیزی است که می‌توان به بحث قلم وِب Typophile اضافه کرد. من در یک مورد با جان هادسن مخالفم و آن هم موردی است که او ClearType ویندوز را بر antialiasing مک ترجیح می‌دهد. نمونه‌های نمایش خط به وضوح نشان می‌دهند که دست‌کم برای خط فارسی، antialiasing مک یک برتری قاطع دارد.
استدلال جان این است که اگر برای سایزهای کوچک نمایش قلم، یک hinting خوب وارد شده باشد، ClearType می‌تواند از آن بهره بگیرد و به وضوح نمایش قلم در اندازه‌های کوچک کمک کند. درجهٔ پیچیدگی تکنیکی که برای hinting بکار می‌رود به شکل و ویژگی حروف قلم بستگی دارد. مثلاً برای زر کار خیلی وسیع هست و برای یاقوت خیلی مختصر.
استدلال من این است که خُب بعد از این همه کار hinting برای یک قلم، نتیجهٔ کار چه خواهد بود؟ به خوبی antialiasing مک؟ یعنی به خوبی چیزی که مک (و سفاری برای ویندوز) بدون هیچ کار اضافی در قلم فراهم می‌آورند؟ منطق برتری ClearType در کجاست؟
این موضوع شاید برای جان هادسن بخشی از داستان رقابت مک و ویندوز باشد که در این مورد بوضوح جان برای مایکروسافت کار می‌کند و شدیداً مخالف تکنولوژی متن و قلم اپل است. اما برای کاربران خط فارسی، موضوع قابلیت استفاده از این خط، در تمام اشکال متنوعی که می‌تواند داشته باشد مطرح است.
جان هادسن به دو قلم Verdana و Georgia اشاره می‌کند که برای وِب بهینه شده‌اند و اپل هم چون مایکروسافت لایسنس آنها را خریده است. ولی به این اشاره نمی‌کند که علت ساختن این دو قلم، کیفیت خراب نمایش متن در ویندوز است و علت خریدن لایسنس آنها از سوی اپل این است که به ملاحظهٔ ویندوز، بسیاری از سایت‌ها با این دو قلم صفحه‌بندی شده‌اند و نه اینکه مک اصولاً مشکلی در نمایش متن در وِب داشته است که بخواهد با این دو قلم برطرف کند.
از این روست که من منطق تو در مورد «بالاترین» را نمی‌پذیرم. ممکن است که از سر اجبار به آن تن دهم، ولی منطقاً نمی‌پذیرم که زبان فارسی ناچار است که در وِب به یکی دو تا قلم دستچین بسنده کند. ما کاستی‌های تکنولوژیک مایکروسافت را به اصول خدشه ناپذیر بدل کرده‌ایم. منطق کاربرد تاهوما هم از همینجا ریشه می‌گیرد.
از نظر من راه حل اصولی این است که همهٔ وب‌سایت‌های فارسی تاهوما را بایکوت کنند، هر قلمی را که دوست دارند استفاده کنند، و اگر آن قلم در ویندوز ناخوانا باشد، دیر یا زود کاربران به فواید antialiasing پی خواهند برد!

با نظرت در مورد نستعلیق هم که اصلاً موافق نیستم. یادم هست که با کسانی که نام برده‌ای نیز در این مورد مخالف بودم.
از نظر من خط فارسی آن چیزی است که فارسی زبان با قلم روی کاغذ می‌آورد. کجای دستخط فارسی زبان به خط نسخ شباهت دارد؟ اگر به دستخط یک عرب نگاه کنی، خواهی دید که از اسلوب خط نسخ تبعیت می‌کند. اما اسلوب دستخط فارسی زبان نستعلیق است. اینکه محدودیت‌های فنی صنعت چاپ ما را از خط خودمان دور کرده است و نسل‌هاست که به نسخ، به عنوان استاندارد متن چاپی عادت کرده‌ایم واقعیتی است که انکار نمی‌کنم. اما واقعیت دیگری که نباید انکار کرد این است که فارسی زبان کماکان نستعلیق بر کاغذ می‌آورد و نه نسخ.
اکنون که موانع فنی بر سر راه نستعلیق رفته رفته برداشته می‌شود، من تردیدی ندارم که خط «چاپی» فارسی نیز به مرور زمان دچار تحول شگرفی خواهد شد. نه لزوماً نستعلیق، ولی بهرحال با الهام از آنچه که فارسی زبان بر روی کاغذ می‌آورد. در این مورد با جان هادسن کاملاً موافقم که قلم‌های آیندهٔ فارسی، فرزندان نامشروع نسخ و نستعلیق خواهند بود. در این راستا، نستعلیق، به عنوان خط مادری ما و دستاورد بزرگ فرهنگی ما همواره نقشی محوری داشته و خواهد داشت.

برای ساختن یک قلم دستچین برای وِب، شاید بتوانم از جان قیمت بگیرم. احتمالاً باید دقیقاً مشخص کنیم که از قلم چه انتظاراتی داریم و سپس جان براورد می‌کند که چقدر وقت می‌برد و نرخ دستمزدش را نیز مشخص خواهد کرد.
اما ایدهٔ تو، بویژه اگر بنا باشد که از سوی آدم معتبری چون جان هادسن به اجرا گذاشته شود، یک اشکال بزرگ دارد. این قلم‌هایی که نام برده‌ای همگی کپی‌رایت دارند و جان هرگز حاضر نخواهد شد که به آنها دست بزند مگر اینکه اجازهٔ این کار از دارندهٔ کپی‌رایت خریداری شده باشد که آن هم خدا می‌داند شدنی باشد یا نه و به چه قیمت.
خلاصه اینکه ما هنوز در مرحلهٔ طرح مشکل هستیم و نه حل آن. اگر همهٔ موانع برطرف شود، تازه ما یک قلم، و فقط یک قلم مناسب وِب ویندوز خواهیم داشت!

[Ali.Samadi]

عزیز سلام،
از علاقهٔ شما به دغدغه های بهنام خیلی خوشحالم. اینکه پیشنهاد کردی پروژهٔ بهنام باید یک سایت مستقل داشته باشه هم به نظر من کاملا درسته چراکه زحمتی که بهنام میکشه دیگر فقط به سود کاربران مک نیست بلکه همهٔ کاربران عرب و فارسی زبان اینترنت از آن سود میبرن. ولی باید بدونید که ما تمامی این کارها و امکانات رو از جیب خودمون تهیه میکنیم و تا زمانی که کسی نیاد از این پروژه‌ها پشتبانی بکند متاسفانه این قدمها مشکل خواهند ماند. یک چیزی که به نظرم میاد اینه که آیا نمیشه برای پروژهٔ بهنام در SourceForge.net یک حساب باز کرد؟ ولی این مسئله چیزی هست که بهنام باید تصمیم بگیره. ما که به وجود بهنام در انجمنون بسیار افتخار میکنیم و تا جایی که بتونیم از طرحهای وی پشتیبانی خواهیم کرد.

[Behnam]

علی جان چوبکاری‌ها به کنار، پروژه‌ای به آن معنا در کار نیست. من همین قلم‌ها را نم نمک درست می‌کنم. این تماسهایی هم که گرفته‌ام همه در رابطه با یک مشکل در قلم سازی، یک مشکل در کُد فارسی، یک مشکل در نمایش قلم در پلاتفرم‌های مختلف پیش آمده‌اند. پروژه‌ای در کار نبوده است. پروژه همین قلم‌هاست. الاًن هم مشغول ساختن «کیهان» هستم. بلاخره تصمیمم را گرفتم که برای نازنین سری ایکس۲ چه نامی را برگزینم!
آن تاپیک قلم وِب هم به لطف یک بابایی که همیشه می‌خواهد شمع مجلس باشد به بیراهه کشیده شد و از آن چشمی ندارم. اما عکس‌های عزیز را در آنجا گذاشتم تا جماعت بدانند موضوع از چه قرار است.
احتمالاً همین راه embedding font خیلی گشایشگر خواهد بود. فقط باید مراقب بود که این امکان به موج قلمسازی آشغال منتهی نشود. گرچه خود سایت‌ها هم بخاطر غریزهٔ تنازع بقا، خودبخود ممکن است از آشغال‌ پراکنی پرهیز کنند. بقیهٔ امر بر دوش کاربر است که ابزاری را برای نمایش فارسی انتخاب کند که برایش رضایت‌بخش است.

[Aziz]

مرسی بهنام جان به خاطر جواب‌ها من در طول این هفته بیشتر فکر و تحقیق می‌کنم و سعی می‌کنم آخر هفته‌ها بیشتر وقت صرف اینکار بکنم تا بحث را به آرامی پیش ببریم. نکته مهم هم همین است که اشاره کردی که قرار نیست کار بزرگی و انقلابی بشود و سعی می‌کنیم مشکلاتمان رو حل کنیم و آنچه داریم رو ذره‌ای بهتر کنیم. بحث‌های Typophile رو هم دنبال می‌کنم.
با اجازه تو از چند نفر دیگر از دوستان هم که شاید در این زمینه دل مشغولی‌هایی دارند دعوت کردم تا این بحث را بخوانند و دنبال کنند.