انجمن ویکی قلم‌های فارسی
ورود / عضویت

خطاطی و قلم‌سازی

بحث پیرامون مسائل مربوط به قلم‌سازی، حروف‌چینی و بومی‌سازی

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط Behnam » 26 فوریه 2011, 20:57

saeidk نوشته است:[نمایش]
داخل فونت یک گلیف از حرف بدون نقطه گذاشته‌اند بعد وقتی از پنجره گلیف آن را وارد کنید و بعد گلیف یک نقطه را هم وارد کنید طبق قواعد اپن تایپ ایندیزاین می شود جای نقطه را بالا یا پایین یا چپ و راست کرد

جالب است. متوجه شدم که در این سری فانت‌ها بطور گسترده‌ای از GPOS (جایگزاری گلیف‌ها) استفاده شده است. به نظر من این تکنولوژی زیربنای حروفچینی خط فارسی در آینده خواهد بود.
ولی باید مراقب بود که مرز میان نرم‌افزار گرافیکی و نرم‌افزار نگارشی مخدوش نشود. نرم‌افزار گرافیکی برای نقل و انتقال متن نیست. برای ایجاد یک تولید نهایی از یک بستهٔ گرافیکی است که در آن متن هم می‌تواند نقش مهمی داشته باشد. معیاری هم که این دو پدیده را از هم تمیز می‌دهد بسیار ساده است. اگر روی یک متن سه بار کلیک کنیم تا پاراگراف انتخاب شود و سپس آن را کپی کرده و مثلاً در TextEdit پیست کنیم، باید -شکل و شمایلش به کنار- لطمه‌ای به تمامیت متن وارد نشده باشد.
ولی اگر این کار را کردیم و مثلاً در TextEdit چیزی مثل [؟ب؟] ظاهر شد، این بدان معناست که ما این مرز را مخدوش کرده و به تمامیت متن لطمه زده‌ایم.
شیوهٔ کاربرد کشیده بسیار امیدوار کننده است. کشیده را باید در اصل به عنوان یک «کُد» و یک «فرمان» و یک «پیام» تلقی کرد و نه یک گلیف با شکل و شمایل بخصوص. هر وقت که کشیده وارد می‌شود، این به آن معناست که حرف قبل از آن بهتر است که (در صورت امکان) کشیده شود.
نماد کاربر
Behnam
 
پست‌ها : 3534
تاریخ عضویت: 27 مه 2004, 04:44
محل سکونت: کانادا

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط chitsaz » 04 مارس 2011, 14:48

سلام دوستان
توی نرم افزار Fontcreator میشه لیگاتور جدید تعریف کرد یا نه ؟ و توی Fontlab چطور ؟
اگه میشه راهش رو برام توضیح بدین
با تشکر
نماد کاربر
chitsaz
 
پست‌ها : 72
تاریخ عضویت: 26 ژوئیه 2010, 20:15

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط Behnam » 05 مارس 2011, 03:22

من با Fontcreator کار نکرده‌ام چون تنها برای ویندوز است. ولی ظاهراً می‌شود. در FontLabهم می‌شود. البته اگر منظورت از لیگاتور، یک گلیف باشد که جانشین دو یا چند گلیف دیگر می‌شود. این را می‌توان در فیچر liga یا rlig نوشت. اگر بخواهی لیگاتوری باشد که همیشه ظاهر شود، آن را در rlig (required ligatures) قرار بده. اگر می‌خواهی تنها با فعال کردن لیگاتور در نرم‌افزار فعال شود، آن را در liga قرار بده. در مورد شیوهٔ نوشتن lookup هم کافیست یک فانت را باز کنی و جداول OT آن را در FontLab تماشا کنی. گمان کنم خودت دستت خواهد آمد.
نماد کاربر
Behnam
 
پست‌ها : 3534
تاریخ عضویت: 27 مه 2004, 04:44
محل سکونت: کانادا

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط chitsaz » 21 مارس 2011, 14:23

ممنون
این عنوانهایی رو که گفتی (liga , rlig) رو دیدم تو جدول OT یه جورایی می تونم نوع نوشتن کدهارو حدس بزنم ولی هیچ رقمه عملی نمیشه
کدهارو میذارم ولی وقتی فونت رو خروجی میگیرم اجرا نمیکنه لیگاتور هارو
یه مرجعی چیزی نیست که آدم از پایه این دستور هارو شروع کنه ؟
کتابی چیزی که بگه چطوری باید اسکریپت های یه فونت رو نوشت
فونتی مثل ایران نستعلیق

بازم ممنون
نماد کاربر
chitsaz
 
پست‌ها : 72
تاریخ عضویت: 26 ژوئیه 2010, 20:15

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط saeidk » 22 مارس 2011, 00:58

با فونت کریتور می شه گلیف جدید اضافه کرد ولی برای انگلیسی جواب می ده و برای فارسی نه. چون تا اونجایی که من دیدم با این برنامه نمی شه جدول اپن تایپ درست کرد

درباره لیگاتور هم شما چه فونتی درست کردی و با چه برنامه ای آزمایش کردی؟
قاعدتاْ باید بشه از همین فونت ایران نستعلیق دستورها را کپی کرد
نماد کاربر
saeidk
 
پست‌ها : 1143
تاریخ عضویت: 17 دسامبر 2005, 19:20
محل سکونت: ایران-تهران

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط Behnam » 22 مارس 2011, 04:20

اصولاً ساختن نستعلیق با ساختن مجموعه‌ای لیگاتور امکان‌پذیر نیست. لیگاتورها در نستعلیق بیشتر برای مطلوب ساختن شکل پیچیدهٔ واژه‌هایی که بیشترین مورد مصرف را دارند استفاده می‌شوند. تعیین و تمیز این نوع واژه‌های «پر مصرف» هم البته با قلم‌ساز است. هرچه وسواسی تر باشد، تعدادشان بیشتر می‌شود!
اما نهایتاً، اگر نگارش نستعلیق بکار رفته شده باشد هر واژه‌ای «لیگاتور» است. به این معنا که حروف بر روی خط کرسی به یکدیگر نمی‌چسبند و با خط کرسی زاویه -و فاصله- دارند. برای ایجاد این زاویه و فاصله ساختن لیگاتور برای تک تک واژه‌ها غیر ممکن است. روشی که برای این امر بکار می‌رود روش جایگزاری گلیف هاست. جایگزاری گلیف (GPOS) تکنیک متفاوتی با جانشینی گلیف (GSUB) است که مثلاً در نوشتن لیگاتورها بکار می‌رود. در GPOS گلیف «ب» در در مجاورت حرف «ج» جای خود را به گلیف لیگاتور «بج» نمی‌دهد. بلکه به نوعی از انواع شکل اول «ب» تبدیل می‌شود که در مجاورت با نوعی از انواع شکل آخر «ج» ترکیبی از «بج» را شکل می‌دهند که در آن، این دو حرف روی خط کرسی به هم متصل نشده‌اند.
برای این مثال ساده، می‌توان همین کار را بدون استفاده از GPOS انجام داد و من در بعضی از قلم‌های سری ایکس که GPOS ندارند، از همین روش استفاده کرده‌ام. ولی وقتی صحبت از نستعلیق می‌شود، این روش کفایت نمی‌کند و حتماً باید از تکنیک GPOS استفاده کرد. در این روش، یک «لنگر» در گلیف «ب» اول قرار داده می‌شود و یک «لنگر» هم در گلیف «ج» آخر و وقتی تایپ می‌کنی «بج»، ابتدا «ب» و «ج» به اشکال اول و آخر خود تبدیل می‌شوند، سپس آن اشکال به آلترناتیو contextual خودشان تبدیل می‌شوند و بعد آن آلترناتیوهای contextual در کنار هم قرار می‌گیرند (تا اینجای قضیه همه چیز GSUB است). در این مرحله GPOS به میدان می‌آید و «لنگر» آن دو گلیف را بر هم منطبق می‌سازد و دیگر فرقی نمی‌کند که نقطهٔ اتصال دو حرف روی کرسی باشد یا نباشد. آنجایی خواهد بود که لنگر تعیین کرده است.
روی ویندوز بهترین برنامه برای نوشتن جداول OT همان VOLT است. در VOLT، هم می‌توان GSUB نوشت و هم GPOS. فانت‌لب تنها امکان GSUB می‌دهد و آن هم نه کامل ولی در حدودی که با مقدار زیادی آکروبات بازی من توانسته‌ام سری ایکس را بسازم. «کرنینگ» یک نوع ساده از GPOS است که به آن صورت «لنگر» ندارد و فقط گلیف‌های مجاور را بصورت افقی به هم نزدیک یا از هم دور می‌کند. این نوع GPOS که در خط انگلیسی هم فراوان استفاده می‌شود در فانت‌لب قابل اجراست. ولی آن GPOS که با لنگر مشخص می‌شود، گلیف ها را هم بصورت افقی و هم بصورت عمودی جابجا می‌کند تا اینکه نقطه لنگرهای مشخص شده در هر گلیف بر روی هم منطبق شوند.(این واژهٔ «لنگر» را من از خودم درآورده‌ام. در انگلیسی به آن Anchor می‌گویند)
فکر کنم راحت‌ترین روشی که بتوانی بررسی کنی آیا برنامه‌ات قابلیت نوشتن OT دارد و اگر دارد تا چه حدود دارد این است که یک فانت حرفه‌ای OT را با آن باز کنی و بدون دستکاری یک فانت دیگر ازش generate کنی. بعد آن فانت را بررسی کنی که چه جداولی را نگه داشته و چه را از دست داده است. البته ممکن است که اگر با یک جدول پشتیبانی نشده هم مواجه شود، همهٔ جداول دیگر را هم نادیده بگیرد! از این بابت زیاد مطمئن نیستم.
نماد کاربر
Behnam
 
پست‌ها : 3534
تاریخ عضویت: 27 مه 2004, 04:44
محل سکونت: کانادا

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط saeidk » 22 مارس 2011, 14:03

ممنون از تو بهنام عزیز که همیشه توضیحات کامل و مفصلی ارایه می‌دهی
نماد کاربر
saeidk
 
پست‌ها : 1143
تاریخ عضویت: 17 دسامبر 2005, 19:20
محل سکونت: ایران-تهران

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط Behnam » 23 مارس 2011, 07:23

خواهش دارم saeidk جان،
راستش را بخواهی ما اصلاً در خط فارسی چیزی به نام «لیگاتور» نداریم. این برداشتی است که غربیان به اتکا به درک خود از سیستم نگارش خودشان، هنگام توسعهٔ صنعت چاپ برای سیستم نگارش عربی-فارسی سر هم بندی کرده‌اند که البته با توجه به ملازمات صنعت چاپ آن زمان (و تداوم آن در عصر دیچیتالی) خیلی هم ابتکاری بود. ولی واقعیت این است که درکی که غربیان از لیگاتور، و تفاوت مثلاً AE با Æ داشته‌اند، با آن چیزی که در نگارش فارسی به «لیگاتور» تعبیر کرده‌اند زمین تا آسمان متفاوت است. ولی خب ما با این صنعت چاپ یک قرن است که خوانده و نوشته‌ایم و عملاً خط خودمان را از نگاه غربیان نگاه می‌کنیم. مشکل صد چندان می‌شود وقتی مشاهده می‌کنیم که تمام تعابیر فنی مدون شده در فن قلم سازی و استانداردهایی که در OT و AAT در دسترس قرار دارند، بر اساس همان تعابیر غربی از نیازهای تیپوگرافی سیستم نگارش خودشان مدون شده‌اند. ما در هر قدم باید امکاناتی را که آنها برای تیپوگرافی خودشان تدوین کرده‌اند را با آکروبات بازی و زحمات بسیار، برای محقق کردن امور پیش پا افتادهٔ سیستم نگارش خودمان بکار بریم.
نماد کاربر
Behnam
 
پست‌ها : 3534
تاریخ عضویت: 27 مه 2004, 04:44
محل سکونت: کانادا

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط chitsaz » 24 مارس 2011, 21:24

wow ممنون
واقعا از اطلاعات کاملتون لذت بردم
و همچنین قد سوادم استفاده کردم
منتهی مشکل من اینه که این نرم افزارها رو اندازه ی شما مسلط نیستم و بیشتر از اینکه توی نرم افزار های برنامه نویسی کار کرده باشم روی طراحی هنری فونت کار کردم و الان ایده هایی دارم که نیاز به تکنیکهایی از قبیل همونهایی که بهنام جان معرفی کرد دارم تا اونارو اجرا کنم
ممکنه یه مرجعی چیزی که بتونم وقت بذارم و از توش سوالاتم رو پیدا کنم بهم معرفی کنین؟
ممنون از جوابای کاملتون
نماد کاربر
chitsaz
 
پست‌ها : 72
تاریخ عضویت: 26 ژوئیه 2010, 20:15

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط Behnam » 25 مارس 2011, 03:50

عزیز جان خب اگر من کتابی سراغ داشتم که اینقدر روده درازی نمی‌کردم! البته کتاب هست. به انگلیسی و بیشتر به اموری می‌پردازند که به درد کار فوری و فوتی قلم فارسی نمی‌خورند. تو هم لقمهٔ بزرگی برداشته‌ای! بهتر است با ساختن یکی دو تا قلم نسخ ساده (خیلی ساده) شروع کنی تا کمی با «منطق» حروفچینی دیجیتالی آشناتر باشی و بعد گام‌های بعدی را برداری.
چندی پیش اینجا از وجود یک انجمن قلم‌سازان در ایران (یا با نام دیگری) صحبت شده بود. شاید فورومی داشته باشند که بتوانی استفاده کنی.
نظر منتقدانهٔ من هم دقیقاً بخاطر همین است که وضع کنونی اصلاً شرایط مساعدی برای آدم‌های هنرمندی مثل تو فراهم نمی‌کند و کار قلم سازی دانش فنی گسترده‌ای می‌طلبد. البته این کار به هر حال یک وجه فنی بسیار پیچیده دارد و کاریش هم نمی‌شود کرد. افرادی در آن متخصص می‌شوند و کار می‌کنند. ولی چون کل تکنولوژی با شناخت کامل از سیستم نگارش لاتین رشد کرده است، عرصه را بر هنرمندان تنگ نمی‌کند. خیلی از طراحان قلم بیشتر کارشان همان طراحی است. بعد وقتی گلیف‌ها را درست کردند، می‌فرستند به یک متخصص که برای گلیف‌ها مثلاً hint بگذارد (که نمایش خطوط را روی صفحهٔ تصویر بهبود بخشد) یا ترتیبی دهد که روی این پلاتفرم بخصوص یا آن پرینتر بخصوص درست کار کند و غیره و غیره. GPOS برای یک طراح غربی از امور فنی قلمداد می‌شود و چندان با آن سر و کاری ندارد (بجز کرنینگ البته) ولی اگر بنا باشد که اِعراب در نوشتار فارسی در جای درست خود قرار داشته باشند و یا همین نقطه‌های حروف جای درست داشته باشند و مثلاً با سرکش «ک» تداخل نکنند و غیره و غیره، اینها دیگر «امور فنی» نیستند. ذات طراحی سیستم نگارش فارسی هستند. اما این امور با مسائلی سر و کار دارند که در برنامه‌های فانت ‌سازی کنونی، بیشتر جنبهٔ فنی دارند تا هنری.
حالا من دارم روی یک پروژه کار می‌کنم (که فعلاً خوب پیش نرفته است!) که یک قلم «الگو» یا template بسازم که بر اساس آن بتوان یک راهنمای ساده (نسبتاً ساده‌تر) برای طراحان تهیه کرد که با استفاده از آن الگو، قلم فارسی بسازند. اگر این پروژه به جایی رسید خبردار خواهید شد!

خبر احتمالاً خوب دیگری که دیروز دریافت کردم این است که FontLab 6 بالاخره با یک سال تأخیر در دست ساخت است و خیال دارند آن را برای Mac OS 10.7 بیرون بدهند. (برای ویندوز هم بیرون خواهند داد و هنوز در مرحلهٔ نظرخواهی هستند که کاربران کلاً چه نوع Packageی را ترجیح می‌دهند).
این که گفتم خبر خوب، بخاطر این است که می‌دانم توسعه‌دهندگان FontLab یه خوبی به مشکلات قلم‌سازی برای سیستم نگارش فارسی-عربی آگاهند و نیازهای آن را هم خوب می‌شناسند. این که گفتم «احتمالاً» این است که ساختن امکانات برای قلم‌سازی فارسی چندان مقرون به صرفه نیست و شاید در پی نظرخواهی که راه انداخته‌اند، به سراغ نیازهای اکثر مشتریانشان بروند که هیچکدام قلم فارسی درست نمی‌کنند! ولی می‌دانم که سازندگان FontLab از مشاوران سنگین وزنی چون John Hudson و ‌Tom Milo استفاده می‌کنند که بخاظر پرستیژ هم که شده، شاید امکانات مورد نیاز را در نسخهٔ‌ آینده تحویل دهند.
فعلاً من دارم کتاب راهنمای FontLab را که ۹۰۰ صفحه است می‌خوانم! به انگلیسی است ولی بطور مجانی قابل دانلود. اگر هم نخواهی آن را بخوانی، داشتن آن به نظر من از ضروریات است. خیلی در مورد OT بحث نکرده است ولی به اندازهٔ‌ کافی مطلب دارد که کار را راه بیاندازد.
نماد کاربر
Behnam
 
پست‌ها : 3534
تاریخ عضویت: 27 مه 2004, 04:44
محل سکونت: کانادا

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط chitsaz » 25 مارس 2011, 11:04

خیلی ممنون
توضیحات کامل و مفصلی بود
خوشحالم که تو این همه فوروم یه جا یکی پیداشد که فهمید من چی میگم :-D
به امید روزی که یه اگانی چیزی پیداشه به جایی که بهمون ماهی بده ماهیگیری یاد بده
به جای اینهمه پول خرج کردن و تولید فونت ایران نستعلیق و از این قبیل فونت ها یه پایه ریزیه اساسی تو ساختار فونت بده و یا هزینه رو روی آموزش نیروی متخصص تو این زمینه کنه
:-)
یه سوال دیگه هم داشتم
کجا میتونم منبعی پیدا کنم که اسکریپتهایی رو که توی فونت ot استفاده می شه رو توضیح داده باشه ؟
در ضمن کتابهایی رو که به درد کار فوری فوتی نمی خوره رو هم معرفی کن بلکه سبب خیر شدی ما رفتیم خوندیم یه چیزی یاد گرفتیم
;-)
بازم ممنون از اینکه اطلاعات رو در اختیار میذاری
:-D
نماد کاربر
chitsaz
 
پست‌ها : 72
تاریخ عضویت: 26 ژوئیه 2010, 20:15

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط Behnam » 26 مارس 2011, 02:30

http://www.fontlab.com/fontlab-font-edi ... tudio.html
http://www.microsoft.com/typography/default.mspx
http://fontforge.sourceforge.net/
اگر به فانت‌لب دسترسی داشته باشی، یک چیزی را برای سعید مدتها پیش تهیه کرده بودم که شاید بدردت بخوره. به آدرس زیر برو و OpenType Basics.pdf رو دانلود کن. البته توجه داشته باش که نوشتهٔ من سندیت رسمی نداره.
https://public.me.com/behnam
نماد کاربر
Behnam
 
پست‌ها : 3534
تاریخ عضویت: 27 مه 2004, 04:44
محل سکونت: کانادا

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط chitsaz » 28 مارس 2011, 17:47

ممنون بهنام جان
اطلاعات کامل و بدرد بخوری رو نوشته بودی
می گم یه کتابی تدوین کن بده بیرون این اطلاعات به درد خیلیا میخوره تو ایران ;-)
باز هم ممنون که جزوتو در اختیارم گذاشتی
:-D
نماد کاربر
chitsaz
 
پست‌ها : 72
تاریخ عضویت: 26 ژوئیه 2010, 20:15

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط chitsaz » 28 مارس 2011, 18:26

وقتی توی فونت لب فونت تاهوما رو باز می کنم و بدونه هیج تغیری می خوام جنریتش کنم این دوتا ارور رو می ده مشکل از کجاست ؟
تصویر
و بعد هم این
تصویر
نماد کاربر
chitsaz
 
پست‌ها : 72
تاریخ عضویت: 26 ژوئیه 2010, 20:15

Re: خطاطی و قلم‌سازی

پستتوسط saeidk » 28 مارس 2011, 18:35

فکر کنم می خواهی otf جنریت کنی
تا اونجا که می دانم اگر ttf درست کنی این ارور را نمی‌دهد
نماد کاربر
saeidk
 
پست‌ها : 1143
تاریخ عضویت: 17 دسامبر 2005, 19:20
محل سکونت: ایران-تهران

قبلیبعدی


بازگشت به خط، زبان و قلم‌سازی


کاربران حاضر در این انجمن: بدون کاربران آنلاین و 10 مهمان