دوستان گرامی،
چند سال پیش در یکی از سایتهای عربی مربوط بہ کامپیوترهای مک بحثی در مورد اعداد در زبان عربی در گرفت کہ یکی از اطراف آن من بودم.
موضوع بحث مربوط بود بہ کاربرد اعداد 123456789 در هنگام نوشتن متون عربی بعوض ١٢٣٤٥٦٧٨٩. یکی از کسانی کہ در این بحث شرکت داشت ادعا کرد کہ در واقع استفاده از اعداد 123456789 درست است چرا کہ بہ آنہا نیز Arabic digits اطلاق میشود در حالیکہ بہ ١٢٣٤٥٦٧٨٩ Arabic Indic digits گفتہ میشود لذا این اعداد هندی هستند و 123456789 عربی واقعی. وی ادعا میکرد کہ عربہا این اعداد را اختراع نمودهاند.
جواب من بہ آن شخص این بود کہ عربہا هیچوقت عددی را اختراع نکردهاند و اصولا زبان عربی عدد نداشتہ است بلکہ عربہا از حروف «ابجد» (ا ب ج د ...) برای حساب کردن استفاده مینمودند.
مثلا
جملۂ «مات الشعر بعده » برابر است با ۱۱۲۳: (40+1+400+1+30+300+70+200+2+70+4+5) = (1123)
و جملۂ «وفاة برقوق في المشمش» برابر است با ۸۰۱: (.80+10+1+30+40+300+40+300) = 801
و الی آخر
در آنجا گفتم کہ تمام اعداد، چہ 123456789 و چہ ١٢٣٤٥٦٧٨٩ و چہ ۱۲۳۴۵۶۷۸۹ از اختراع «روحانیان» برهمائی بوده است کہ حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح اختراع شده است و نہ ربطی بہ عرب دارد و نہ ربطی بہ عجم. دلیل اینکہ بہ اعداد 123456789، Arabic digit اطلاق میشود نیز بدین سبب است کہ در هنگام حملہ اعراب بہ جنوب اسپانیا این اعداد توسط آنہا وارد اروپا شد و آن نام را بخود گرفت.
مسئلہای کہ باید بہ آن توجہ شود این است کہ این فقط عربها نبودند کہ در زبانشان اعداد وجود نداشت حتی رومیان نیز، چنانکہ معروف است، در زبانشان اعداد وجود نداشت و در عوض هر حرف الفبای رومی دارای ارزشی بود، مانند MCMLIV کہ برابر است با ۱۹۵۴ و ...
سئوالی کہ برای من پیش آمده است این است کہ وضعیت اعداد در زبان پہلوی چگونہ بوده است؟ آیا آنہا نیز از حروفی کہ دارای ارزش عددی بوده است استفاده میکردند یا اینکہ در الفبای زبان پہلوی اعداد بطور جداگانہ وجود داشتہاند؟
من برای پیدا کردن جواب این سئوال اندکی در اینترنت جستجو کردم و مقالہای از آقای فریدون جنیدی، کہ در زبان پہلوی تخصص دارد را خواندم. در این مقالہ آقای جنیدی مینویسد کہ زبان پہلوی دارای اعداد بوده است ولی من با مقایسہ اعداد و حروف الفبا شباهتهائی را میبینم و در این مورد اندکی دچار شبہ شدهام لذا فکر کردم کہ این موضوع را با شما دوستان در میان بگذارم و ببینم نظر شما در این مورد چیست.
سئوال این است: آیا در الفبای زبان پہلوی بجز حروف اعداد بصورت مستقل وجود داشتہ است یا خیر؟
پیشاپیش ممنون بابت نظراتتان در این مورد.
احمد