خطاطی و قلم‌سازی

[AliGhz]

امروز متوجه مشکلی در برنامه Notes در مانتن لاین شدم (گاهی وقت‌ها با گذاشتن کسره، چینش حروف به‌هم می‌ریزد):

Screen Shot ۱۳۹۲-۰۴-۱۰ at ۱۹.۲۴.۲۷.png (43.09 KiB) - بازدید 11524 بار

با هر سه فانت دیفالت برنامه هم امتحان کردم و این مشکل وجود دارد؛ اما مثلا با فانت‌های XB Zar و XB Yas این مشکل وجود نداشت. به‌نظر شما ریشۀ این مشکل کجاست و چطور می‌توان رفع‌اش کرد؟

[Behnam]

این فکر می‌کنم از لاین شروع شد. رفع کردنی هم نیست! فکر می‌کنم از ابداعات اپل در وارد کردن راهکارهای iOS به مک است. چینش حروف در مانتن لاین به صورت عمودی wrap می‌شود تا حروف در «نوار مجاز» محدوده‌ای که قلم انتخابی (که فارسی ندارد) تعیین کرده است جا بگیرد. اگر جا نگرفت حروف و علائم را به شکل عمودی جابجا می‌کند. از نظر تکنولوژی GPOS معرکه است چون همانطور که در عکس مشاهده می‌شود حروف را مخدوش نمی‌کند و روی همدیگر نمی‌اندازد (که چیز کمی نیست!) ولی از نظر بصری چندان دلپذیر نیست. ولی دست‌کم مطلب از «کادر» خارج نمی‌شود و خوانا می‌ماند.
اپل اگر این کار را نمی‌کرد، مثل سابق ناچار بود که حروف فارسی را ریزتر از همتای لاتین آن (در یک سایز مشخص) بسازد تا در «نوار مجاز» جا بگیرند. تفاوت انتخاب یکی از قلم‌های دیفالت Notes (که هیچکدام فارسی ندارند و همگی از جیزه پرو یاری می‌جویند) با انتخاب قلمی مثل زر در همین است که در واقع با انتخاب زر آن «نوار مجاز» را زر انتخاب کرده است و نه یک فانت لاتین، بنابراین موردی برای wrap کردن حروف پیش نمی‌آید (مگر در مواردی خیلی استثنائی).
پ.ن.
حتی همین جیزه پرو هم اگر «انتخاب» شده باشد و به صورت backup عمل نکند، «نوار مجاز»ش فرق می‌کند و چینش متفاوت است.

[AliGhz]

سپاس بهنام جان. البته این مسئله را من روی لاین ندیده بودم. ولی این‌که می‌گویند عدو [که اینجا مشکل نمایش حروف بود] سبب خیر شود، اینجا شد دیشب به این فکر افتادم که شاید بتوان با این روش (viewtopic.php?f=4&t=2956&start=60#p39642) به فانت‌های پیش‌فرض هم موارد جدیدی اضافه کرد. بنابراین به همان فایل مذکور در آن پست، این تکه را اضافه کردم:

کد: انتخاب همهٔ

<dict>
      <key>FontName</key>
      <string>XB Yas</string>
      <key>Size</key>
      <integer>20</integer>
</dict>

در سطر سوم نام فانت دلخواه خود (اینجا XB Yas) و در سطر پنجم اندازۀ فانت (اینجا ۲۰) را بنویسید و این تکه را جایی بین بین فیلدهای
<array>
<array/>
قرار بدهید. (ترتیب قرارگیری نام فانت‌ها در منوی برنامۀ Notes، بر اساس جای قرارگیری این تکه کد‌هاست. یعنی اگر می‌خواهید XB Yas در بالا نشان داده شود، این تکه کد را بالای تکه کد بقیۀ فانت‌ها قرار بدهید.)

حالا برنامۀ Notes را اگر نبسته بودید، یک بار ببندید و باز کنید و از این مسیر، فانت پیش‌فرض را تعیین کنید:

حالا یادداشت‌های شما همه با این فانت و سایز نمایش داده می‌شوند.

[Ahmad]

[نمایش]

کد: انتخاب همهٔ

<dict>
      <key>FontName</key>
      <string>XB Yas</string>
      <key>Size</key>
      <integer>20</integer>
</dict>

ممنون علی جان بابت این راهنمایی بسیار مفید. شاید خوب باشد نسخه ای از این راهنمای را در بخش آیا می دانید که قرار دهید که اگر کسی در آینده همین سئوال را داشت براحتی بتواند آنرا پیدا کند.

احمد

[AliGhz]

سپاس احمد عزیز. آن یادداشت قبلی در مبحث «آیا می‌دانید که...» را ویرایش کردم و این اطلاعات جدید را هم به آن افزودم:
viewtopic.php?f=4&t=2956&p=39642#p39642

[Behnam]

[نمایش]

سپاس احمد عزیز. آن یادداشت قبلی در مبحث «آیا می‌دانید که...» را ویرایش کردم و این اطلاعات جدید را هم به آن افزودم:
viewtopic.php?f=4&t=2956&p=39642#p39642

این فانت یاس هم خیلی انتخاب خوبی برای Notes هست! ممنون من هم اضافه کردم.
برای تکمیل بحث بالا بد نیست این را هم اضافه کنم. اگر در همانجایی که در فایندر فایل plist قلم‌های پیش‌فرض رو باز می‌کنی، یک قدم عقب بری می‌بینی که قلم‌های پیشفرض را برای همهٔ زبان‌ها داره. همین فایل plist برای زبان عربی Notes جیزه پرو، تاهوما (ی عربی دار مایکروسافت) و کوفی استاندارد رو پیشفرض قرار داده:

[Ilia]

برای کسانی که از لحاظ گرافیکی به طراحی حروف علاقه دارند، این لینک اطلاعات جالبی و بسیار کاربردی و مفیدی در این زمینه داره:
http://66.147.242.192/~operinan/2/2.3.1 ... ntents.htm

از قرار اینها بوسیلهٔ یک طراح حروف ایسلندی بنام Gunnlaugur SE Briem نوشته شده و واقعا میشه که مباحثش رو در کلاس طراحی حروف لاتین تدریس کرد.

همینطور این سایت یک لینک داده برای دریافت یک سری کتاب و جزوه در مورد کالیگرافی و تایپ:
http://66.147.242.192/~operinan/8/index.html

که یکی از اونها مخصوصا (اگر به این چیزها علاقه داشته باشید)، The Briem Report 2012 چیز بسیار جالبیه:
http://66.147.242.192/~operinan/8/2/211.html

برای من خیلی جالب بود که دیدم که کار چند نفر از گرافیست‌های مقیم ایران هم در این کتاب هست.

[Ali_Omid]

[نمایش]

بالاخره موفق شدم. طبق راهنمای بالا اول فونت را در فونت لب طراحی می‌کنیم بعد فچرها را در بخش فچر فونت لب با فرمت مناسب برای volt ذخیره می‌کنیم. بعد با volt (که البته فقط برای ویندوز است ولی با یک پارالل ساده می‌شود در مک آن را اجرا کرد) فونت را باز می‌کنیم فچرها را در بخش import/project از فونت‌لب وارد می‌کنیم و طبق عکس فچر کرنینگ را به آن اضافه می‌کنیم. نام گلیفها را هم از پنجره Edit glyphs به دست می‌آوریم.
در آخر هم فونت را ذخیره می‌کنیم. تمام شد.

فایل ضمیمه Volt-Kern.png دیگر موجود نیست.

جناب Saeidk
با سلام
پیرو این راه حل شما و با استفاده از راه حل زیر (که با عرض پوزش انگلیسی است) توانستم کرنینگ راست به چپ را در همان فونت لب انجام دهم و آن را به VOLT منتقل کنم و فونت را با قابلیت کرنینگ راست به چپ ذخیره کنم.
با این روش دیگر لازم نیست کرنینگ مجددا در VOLT طراحی شود، بلکه از همان کرنینگ فونت لب که آنجا چپ به راست تعریف می‌شود، استفاده می‌شود. این طور که من متوجه شدم در روش شما، کرنینگ در VOLT طراحی شده بود.
مشغول تهیه‌ی یک متن با زبان فارسی هستم که روش را کامل توضیح دهم.
فعلا با فونت BMitra که فاقد کرنینگ است یک تست کوچک انجام داده‌ام که نتیجه‌اش در فایل تصویر ضمیمه است.
با تشکر از شما و بهنام عزیز و سایر دوستان این انجمن
امیدوارم مبحث و روش تکراری نباشد.

This is the workflow for kern2volt.
1. Do your kerning in FontLab, using the RTL preview setting in the kern window.
2. Generate a .ttf font containing a) an oldstyle flat (non-OTL) kern table and b) post table glyph names that will match your VOLT project glyph names. [Note that if you have used class kerning in FontLab you will need to 'flatten' it, i.e. expand the class kerning to individual pairs before generating the font with the kern table.
3. Open the font in VOLT and import the glyph names from the post table (this is under the Import/Glyph Data menu. Save the font, and then close VOLT.
4. Open a command line window (cmd.exe on Windows), navigate to the directory where your font and kern2volt are located (alternatively, if you know how, you can set the Windows path variables so that kern2volt can be run from any directory). Run kern2volt on the font being sure to use the -rtl option:
kern2volt -rtl myfont.ttf
5. kern2volt will produce a .vtl format VOLT GPOS lookup file containing your kerning. Note that kern2volt will have compressed your expanded kerning into ad hoc groups for maximum efficiency based on shared kerning values.
6. At this stage you generally want to generate a new .ttf font from FontLab *without* the oldstyle kern table. Open this new font in VOLT and import the .vtl generated by kern2volt. Assign this kerning lookup to the 'kern' feature for the Arabic script/language tags.
Note: if you have kerning for Arabic numerals as well as Arabic letters, you will need two separate FontLab kerning sources, one for RTL kerning and one for LTR kerning (obviously also true if you have a multiscript font that contains e.g. Latin glyphs as well as Arabic). Follow the above steps for each kerning set, running the LTR kerning through kern2volt without the -rtl option.

[Behnam]

اگر درست خاطرم باشد، فانت‌لب ۴ کرنینگ RTL را درست وارد نمی‌کرد. در نمونهٔ بالا قابل بررسی نیست ولی اگر مثلاً بین دال و ر کرنینگ وارد شده باشد که فاصله را زیاد کند (به عنوان مثال) «در» به صورت «د ر» نمایش داده نمی‌شود بلکه «درد» به صورت «در د» نمایش داده می‌شود (کرنینگ در سمت معکوس زوج کِرن شده وارد می‌شود). این مشکل در فانت‌لب ۵ گویا رفع شده است.
پ.ن.
شاید مثالی که زدم درست نباشد. اگر بین دال و ر کرن شده باشد، بجای «د ر» ما «پو در» خواهیم داشت. (سمت راست دال و نه سمت چپ آن)

[saeidk]

فایل Volt-Kern.png هنوز موجود است
download/file.php?id=2620&mode=view
خیلی ممنون از شما علی امید خسته نباشی.
فکر نکنم به این زحمت بیرزد. اگر موضوع شما فقط افزودن کرنینگ به فونت است و فقط همین، شاید این راه حل خوب باشد. ولی اگر می خواهید یک فونت فارسی درست و حسابی بسازید بهتر است آن را رها کنید.
مراحل ساخت فونت خوب فارسی به نظر من این است:
۱. ساختن فونت با تمامی گلیف و کاراکترهای فارسی (شامل ی فارسی و عربی، ک فارسی و عربی، ممیز فارسی، اعشار فارسی و...)‌ که بدیهی است نباید از فونتهای فاجعه برنا استفاده کرد. هرچی با b شروع می‌شود را باید رها کرد. و جدول درست اپن‌تایپ که فقط یک فونت داشته باشیم که بشود در آن فارسی درست تایپ کرد.
۲. افزودن کرنینگ یا همنشینی که به شدت به آن در فونتهای فارسی به دلیل ساختار زبان نیاز است.
۳. افزودن جایگری درست اعراب
۴. بسته به فونت اعمال calt یا تغییر گلیف هنگام قرار گرفتن دو حرف (مثل ترکیب «یا» در بعضی فونت‌ها)

مرحله یک را می‌شود با فونت‌لب درست کرد ولی برای ۲ تا ۴ نیاز به volt است. این برنامه اگرچه خیلی خوش‌ساخت نیست و مدتهاست که بروزرسانی نشده ولی بصری (ویژوال) است. مثل همین عکس اول یعنی مانند فونت لب می‌شود دو گلیف را انتخاب کرد و بین آن فاصله مناسب قرار داد. همینطور مراحل ۳ و ۴ تصویری است و نیازی به خط فرمان نیست.
اکثر فونتهای مهم و درست حسابی هم با همین نرم‌افزار تکمیل شده‌اند مثل فونتهای عربی-فارسی ادوبی (adobe arabic, adobe nask, Myriad arabic) و همین فونت iran nastaliq

در این لینک هم می‌توانید فونت نفیس تحریر پاکستان را ببینید که البته بر خلاف دوستان ایرانی که ملت پول فونت را می‌دهند ولی منبع در اختیار همه نیست. اینجا فونت اصلی را هم گذاشته‌اند و می‌توانید با volt آن را باز کنید و ببینید.
http://www.cle.org.pk/software/localiza ... aleeq.html

این کارها حسابی وقت می‌برد و کار یک روز و دو روز نیست. و البته چون هیچ کپی‌رایتی نیست وقتی این همه زحمت بکشی سریع همه کپی می‌کنند و به طراح سودی نمی‌رسد.
الان شرکت مریم این کارها را انجام داده و یک قفلی هم گذاشته روی نرم‌افزارش ولی موضوع قفل هم دردسرهای خودش را دارد و ترس این که لحظه‌ای یک دفعه نرم افزار کار نکند و طرح شما به مشکل بخورد. یا با نسخه جدید نرم‌افزارها هماهنگ نشود.
در اینجا همه ویژگی‌های این فونت‌ها توضیح داده شده است
http://www.maryamsoft.com/%D9%82%D9%84% ... %AA%D8%B1/
اشکال من به آنها زیاد از حد بودن کرنینگ است که باعث شده بعضی حروف زیاد درهم فشرده شوند و یکنواختی متن کلی به هم بخورد:

Kerning.png (6.61 KiB) - بازدید 11196 بار

----
بهنام جان اون مطلبی که اول پست ایشون اومده هم با فونت لب ۵ بود و درست نشده بود.

[saeidk]

پی نوشت: یک عبری زبانی پارسال در انجمن فونت‌لب به من پیغام زد و اول گفت که شاید در زبون اونها با فونت لب بشه و چرا توی زیون شما نمی‌شه که من این مثال رو گفتم: که اگر متن رو چپ به راست کنی می‌شه ولی به درد نمی‌خوره

بعد همین موضوع kern2volt رو گفت که من نتونستم باهاش کار کنم. الان رفتم و اون موضوع رو دیدم و به اون هم خبر می‌دم. ممنون از شما

[Behnam]

ربط مستقیمی به موضوع ندارد ولی فکر کردم گفتنش ضرری ندارد.
من در سری ایکس در مورد کرنینگ همیشه این نکته را در نظر داشتم که اگر این فانت در برنامه‌ای استفاده شود که کرنینگ را ساپورت نکند تکلیف چیست؟
راه حل محافظه‌کارانه این بود که گلیف‌ها فضای کافی برای جا دادن حروف داشته باشند. این راه حل لازمه‌اش از یکسو یک کرنینگ گسترده برای تقریباً تمام حروف بود، و از سوی دیگر نمایش فانت را در محیطی که از کرنینگ پشتیبانی نمی‌کند بسیار ناجور می‌کرد و همهٔ حروف گشاد گشاد چیده می‌شدند.
راه حلی که من اختیار کردم این بود که بعضی از موارد «عام» را در sidebearing خود گلیف حل و فصل کنم. مثل حرف «ر» که دُم سمت چپش از فضای مقرر برای گلیف بیرون می‌رود. این البته کاری ریسکی است ولی چینش حروف در محیط بدون پشتیبانی از کرنینگ را بسیار مقبول‌تر می‌کند. در چنین حالتی گلیف «ر» قبل از مثلاً یک حرف نقطه دار مشکل ساز می‌شود. «رنا» کرنینگ ندارد ولی «ریا» شاید کرنینگ لازم داشته باشد (برای افزایش فاصله و نه کاهش آن).

[saeidk]

من می‌خواستم درباره فونت‌های سری x هم چیزی بنویسم. مطلب بالا طولانی شد یادم رفت.
فکر کنم چون این فونت‌ها با volt درست نشده یا به دلیل دیگر الان با ایندیزاین مشکل پیش اوومده. کرنینگ منفی تو ترکیب " آگاه" جواب نمی‌ده و mark position هم کار نمی‌کنه و ترکیب"اصلاً" تنوین بدجایی می نشینه. البته فقط در ایندیزاین که تو هم نداری و کار نمی‌کنی
فردا اسکرین‌شات می‌ذارم.
ممنون

[Ali_Omid]

[نمایش]

اگر درست خاطرم باشد، فانت‌لب ۴ کرنینگ RTL را درست وارد نمی‌کرد. در نمونهٔ بالا قابل بررسی نیست ولی اگر مثلاً بین دال و ر کرنینگ وارد شده باشد که فاصله را زیاد کند (به عنوان مثال) «در» به صورت «د ر» نمایش داده نمی‌شود بلکه «درد» به صورت «در د» نمایش داده می‌شود (کرنینگ در سمت معکوس زوج کِرن شده وارد می‌شود). این مشکل در فانت‌لب ۵ گویا رفع شده است.
پ.ن.
شاید مثالی که زدم درست نباشد. اگر بین دال و ر کرن شده باشد، بجای «د ر» ما «پو در» خواهیم داشت. (سمت راست دال و نه سمت چپ آن)

ضمن تشکر از شما
مواردی را که ذکر کردید، همانطور که جناب SaeidK هم در پست بعد از شما نوشتند، در فونت لب نسخه ۵ هم تصحیح نشده
در صفحه ۸۴۷ راهنمای برنامه هم این موضوع ذکر شده و جایی دیگر قول داده شده که در نسخه بعدی این گونه موارد و برخی قابلیتهای دیگر اپن تایپ در برنامه گنجانده شود.
برای روشن شدن مطلب (روش kern2VOLT) تصویر زیر گویاتر است.

[Ali_Omid]

[نمایش]

فایل Volt-Kern.png هنوز موجود است
download/file.php?id=2620&mode=view
خیلی ممنون از شما علی امید خسته نباشی.
فکر نکنم به این زحمت بیرزد. اگر موضوع شما فقط افزودن کرنینگ به فونت است و فقط همین، شاید این راه حل خوب باشد. ولی اگر می خواهید یک فونت فارسی درست و حسابی بسازید بهتر است آن را رها کنید.
مراحل ساخت فونت خوب فارسی به نظر من این است:
۱. ساختن فونت با تمامی گلیف و کاراکترهای فارسی (شامل ی فارسی و عربی، ک فارسی و عربی، ممیز فارسی، اعشار فارسی و...)‌ که بدیهی است نباید از فونتهای فاجعه برنا استفاده کرد. هرچی با b شروع می‌شود را باید رها کرد. و جدول درست اپن‌تایپ که فقط یک فونت داشته باشیم که بشود در آن فارسی درست تایپ کرد.
۲. افزودن کرنینگ یا همنشینی که به شدت به آن در فونتهای فارسی به دلیل ساختار زبان نیاز است.
۳. افزودن جایگری درست اعراب
۴. بسته به فونت اعمال calt یا تغییر گلیف هنگام قرار گرفتن دو حرف (مثل ترکیب «یا» در بعضی فونت‌ها)

مرحله یک را می‌شود با فونت‌لب درست کرد ولی برای ۲ تا ۴ نیاز به volt است. این برنامه اگرچه خیلی خوش‌ساخت نیست و مدتهاست که بروزرسانی نشده ولی بصری (ویژوال) است. مثل همین عکس اول یعنی مانند فونت لب می‌شود دو گلیف را انتخاب کرد و بین آن فاصله مناسب قرار داد. همینطور مراحل ۳ و ۴ تصویری است و نیازی به خط فرمان نیست.
اکثر فونتهای مهم و درست حسابی هم با همین نرم‌افزار تکمیل شده‌اند مثل فونتهای عربی-فارسی ادوبی (adobe arabic, adobe nask, Myriad arabic) و همین فونت iran nastaliq

در این لینک هم می‌توانید فونت نفیس تحریر پاکستان را ببینید که البته بر خلاف دوستان ایرانی که ملت پول فونت را می‌دهند ولی منبع در اختیار همه نیست. اینجا فونت اصلی را هم گذاشته‌اند و می‌توانید با volt آن را باز کنید و ببینید.
http://www.cle.org.pk/software/localiza ... aleeq.html

این کارها حسابی وقت می‌برد و کار یک روز و دو روز نیست. و البته چون هیچ کپی‌رایتی نیست وقتی این همه زحمت بکشی سریع همه کپی می‌کنند و به طراح سودی نمی‌رسد.
الان شرکت مریم این کارها را انجام داده و یک قفلی هم گذاشته روی نرم‌افزارش ولی موضوع قفل هم دردسرهای خودش را دارد و ترس این که لحظه‌ای یک دفعه نرم افزار کار نکند و طرح شما به مشکل بخورد. یا با نسخه جدید نرم‌افزارها هماهنگ نشود.
در اینجا همه ویژگی‌های این فونت‌ها توضیح داده شده است
http://www.maryamsoft.com/%D9%82%D9%84% ... %AA%D8%B1/
اشکال من به آنها زیاد از حد بودن کرنینگ است که باعث شده بعضی حروف زیاد درهم فشرده شوند و یکنواختی متن کلی به هم بخورد:

Kerning.png

----
بهنام جان اون مطلبی که اول پست ایشون اومده هم با فونت لب ۵ بود و درست نشده بود.

با تشکر از شما
فکر کنم منظورم را درست نرسانده بودم.
قصد من از ارائه این روش و روش دیگری که در پست «چه تنظیمی در فونت لب ... تا فونت در منوی فارسی ظاهر شود» به آن اشاره کردم، این نبود که راه حل برای تصحیح فونتهای موجود ارائه شود. بلکه قصدم این بود که اگر کسی خواست در فونت لب طراحی کند، بداند چه امکاناتی در اختیارش هست و چه مواردی را باید دستکاری کند و یا آن را به VOLT بسپارد.
در پست اول، فونت ‌BMitra را فقط به این دلیل انتخاب کردم که کرنینگ نداشت و تست روی آن انجام دادم، تصویر گویاتری در پست قبلی (در جواب به بهنام) قرار داده‌ام.
در مورد کرنینگ هم، تصورم این بود که اگر کسی فونت جدیدی (در فونت‌لب) طراحی کند و (بدون اطلاع از ضعف برنامه) با زحمت زیاد جدول کرنینگ در آن ایجاد کند و بعد از جنریت، متوجه شود که تمام زحماتش بر باد رفته، با این روش می‌تواند از آن جداول استفاده کند و مجبور نباشد مجددا آنها را در VOLT بسازد!

با چهار مرحله‌ای که شما برای طراحی فونت فارسی مطرح کردید و همچنین با نظرتان در مورد کرنینگ قلم برتر، کاملا موافقم.
من به شخصه برای طراحی پایه‌ی فونت، هنوز برنامه‌ی فونتوگرافر را به فونت‌لب و به هر دوی این برنامه‌ها، برنامه‌ی بسیار خوب Glyphs را ترجیح می‌دهم.
Glyphs به نظرم تنها برنامه‌ایست که (بدون نیاز به رجوع به فونتهای موجود و زیر دست قرار دادن آنها) می‌توان فونت فارسی را از صفر شروع کرد و حتی کرنینگ را در آن به اتمام رساند.
احساسی که به Glyphs در مقایسه با FontLab دارم همان حس مقایسه مک و ویندوز است.
برنامه‌ی فونت‌لب جدا از اینترفیسش که شبیه برنامه‌های بیست سال پیش است، مثل ویندوز پر است از تنظیمات و گزینه‌هایی که حتی با خواندن راهنمای هزار صفحه‌ای‌اش هم، آدم باز سر در نمی‌آورد که کدام تنظیم و گزینه را انتخاب کند.
امیدوارم برنامه‌ی گلیفز، توسط شرکتهای غول نرم‌افزاری مثل همین فونت‌لب بلعیده نشود! و گرنه همان بلایی سر آن می‌آید که سر فری‌هند به دست ادوبی آمد.
خیلی پرچانگی کردم.
اگر فکر می‌کنید با همه‌ی این تفاصیل، این روش به زحمتش می‌ارزد و ممکن است به درد دوستان بخورد، متن فارسی راهنمای روش kern2VOLT را بنویسم.
ضمنا دوست داشتم نظرتان (و سایر دوستان) را در مورد روشی که در پست «چه تنظیمی در فونت لب .....» نوشتم، بدانم. چرا که مطمئن نیستم که کامل باشد.
در ضمن در نسخه‌ی VOLT آن فونت پاکستانی که لینکش را گذاشته بودید در بخش اسکریپت زبان، این خط را دیدم:
languagesystem arab zz01;
اتفاقا در فونت کرنینگ شده‌ی میترا هم این خط در فونت من ایجاد شده بود، اگر دوستان می‌دانند که این از کجا پیدایش می‌شود، ممنون می‌شوم توضیح دهند. من این اسکریپت و تمام اسکریپت‌های مربوط به آن را در فونت کرنینگ شده‌ی تست میترا حذف کردم، به نظرم مشکلی پیش نیامد، شاید هم من به آن برنخوردم.