توسط Behnam » 26 آوریل 2009, 00:28
زمانی بود که در آن سایت دولتی توزیع کنندهٔ قلم، دست‌کم به نام خطاط اشاره‌ای شده بود که بعدها آن را هم دیگر پیدا نمی‌کردم!
اما فراسوی این ماجرای شرم‌آور، ریشهٔ مشکل به نظر من در جایی دیگر نهفته است. تکنولوژی قلم و موتورهای متن برای نگارش عربی و فارسی ساخته نشده است.
هم‌اینک این فارسی ما در کامپیوتر (پی‌سی) متکی به تکنولوژی OpenType است. در مک هم به AAT.
اما نه OpenType و نه AAT برای حروفچینی سیستم‌های نگارش پیچیده اختراع نشده‌اند. نوشتن انگلیسی نه به OT نیاز دارد و نه به AAT. این تکنولوژی‌ها برای «خوشنویسی» انگلیسی طراحی شده‌اند و نه «نویسی» (!) حال آنکه ما از آن برای نوشتن فارسی استفاده می‌کنیم و بدون آن کلاهمان پس معرکه است.
نتیجهٔ این شرایط این است که وقتی نوبت به «خوشنویسی» فارسی و عربی می‌رسد، روش استفاده از امکانات OT چنان پیچیده می‌شود که به عقیدهٔ من به زحمتش نمی‌ارزد.
اگر فرض را بگیریم که این قلم نستعلیق هیچ مشکلی هم نداشت و به خوبی و با کشیده نوشته می‌شد، برای من کاربر از دنیا بی‌خبر، این یک قلم است در میان قلم‌های دیگر (که به پول دادن بابت آن هم عادت نکرده‌ام!) کافیست که دل خوشی از جای یک نقطه‌اش روی یک حرف نداشته باشم تا بکلی آن را کنار بگذارم و از قلم دیگری استفاده کنم. کاملاً بی‌خبر از این واقعیت که برای ساختن چنین قلمی زحماتی کشیده شده است که از تجسم بیرون است.
تازه این موضوع مربوط به بخش جذابیت «تقاضا» می‌شود. در مورد مشکلات فنی مربوط به بخش «عرضه»، چنین قلمی آنقدر از تکنیک‌های مختلف OT بطور گسترده استفاده می‌کند که بسیار دشوار خواهد بود که نرم‌افزارهایی پیدا کرد که همگی از این تکنیک‌ها پشتیبانی کنند. در نتیجه اگر قلم بد هم ساخته نشده باشد، احتمال اینکه بد نمایش داده شود بسیار است.
به گمان من راه حل نهایی این است که برای نگارش عربی-فارسی، دنیای کامپیوتر به تکنولوژی ویژهٔ آن مجهز شود. این چیزی است که به نظر می‌رسد Decotype در جستجوی آن است.
اگر به همین عکس بالا از گلیف‌های کشیده دقت کنید، خواهید دید که کلی گلیف وجود دارند که همگی شکلی یکسان دارند و تنها تفاوت در این است که یکی یک نقطه در اینجا دارد، دیگری دو نقطه در آنجا و سومی با سه نقطه و یا بدون نقطه. حالا اگر این گلیف‌های «کشیده میانه» باشند و آلترناتیوی هم برای «کشیدهٔ دراز» داشته باشند، باز روز از نو و روزی از نو. باید کلی گلیف هم‌شکل درست کرد که تفاوتشان در جای نقطه و علامات است.
تکنیکی که Decotype در قلم و موتور متنش بکار برده است این است که تو تنها یک گلیف خام برای ب پ ت ث و یک گلیف خام برای انواع اولیه و میانه و پایانی و یک گلیف خام برای انواع آلترناتیوهای کشیده و کوتاه درست می‌کنی، وقتی که شکل مطلوب طبق context ظاهر شد، آنگاه نقطه یا علامت مربوط به آن حرف می‌آید و در جای مناسبش می‌نشیند.
همین امر تعداد گلیف‌های یک قلم نگارش فارسی-عربی را به شکل شگرفی کاهش خواهد داد ضمن اینکه قابلیت آن را برای پشتیبانی از انواع زبان‌های نگارش عربی به شکلی تصاعدی افزایش می‌دهد.
من اطلاعات زیادی از این پروژهٔ Decotype ندارم ولی تا همین حدی که استنباط کرده‌ام، به گمانم به شکل قابل ملاحظه‌ای محدودیت‌های «عرضه» و «تقاضا»ی نگارش عربی را نیز بهبود خواهد بخشید.
